"Research Reproducibility - Araştırma Yeniden Üretilebilirliği" veya diğer adıyla "Research Replicability - Araştırma Tekrarlanabilirliği"; bilimsel araştırma sonuçlarının, farklı araştırmacılar tarafından yeniden üretilebilirliği veya tekrarlanabilirliği anlamına gelir. Bu kavramlar; bilimsel yöntemlerin ve sonuçların güvenilirliği, doğrulanabilirliği ve güvenilirliği açısından önemlidir.
Araştırma yeniden üretilebilirliği, aynı veri setleri ve yöntemler kullanılarak aynı sonuçların elde edilip edilmediğini incelemek demektir. Başka bir deyişle araştırma yeniden üretilebilirliği; farklı bir araştırmacının aynı deneyleri veya çalışmaları, aynı koşullar altında yaparak orijinal çalışmanın sonuçlarını yeniden üretebilmesi demektir. Bu terim; bilimsel sonuçların farklı araştırmacılar tarafından, bağımsız olarak doğrulanmasına ve güvenilirliğin artırılmasına yardımcı olur.
Araştırma yeniden üretilebilirliği; bilimsel yöntemin temel taşlarından biridir ve bilimsel çalışmaların güvenilirliği, geçerliliği için kritik öneme sahiptir. Araştırma sonuçlarının, farklı araştırmacılar tarafından tekrarlanabilir ve yeniden üretilebilir olması; bilimsel bilginin ilerlemesini ve doğrulanmasını sağlar. Bu nedenle, bilim dünyasında bu konulara önem verilir ve bilimsel çalışmaların bu ilkeleri gözetmesi beklenir.
Bilimsel araştırmaların, iki temel yeniden üretilebilirlik türü bulunmaktadır. Bu yeniden üretilebilirlik türleri şunlardır:
İstatistiksel yeniden üretilebilirlik: Bu yeniden üretilebilirlik türü; aynı verilerin ve istatistiksel yöntemlerin bir çalışmaya uygulandığında, aynı istatistiksel sonuçların elde edilebilme yeteneğine odaklanır. Bu tür; istatistiksel analizleri ve hesaplamaları tekrarlayarak, orijinal verileri ve aynı istatistik yazılımını veya araçları kullanmayı içerir. İstatistiksel yeniden üretilebilirlik, rapor edilen sonuçların doğru olduğundan emin olmayı ve farklı araştırmacıların, aynı prosedürleri izleyerek aynı bulguları elde edebilmelerini sağlar.
Yöntemsel yeniden üretilebilirlik: Bir çalışmanın yöntemlerini ve deneysel prosedürlerini yeniden üretebilme yeteneği ile ilgili bir yeniden üretilebilirlik türüdür. Orijinal çalışmada kullanılan deneysel protokolleri takip etmeyi, aynı ekipmanı, malzemeleri ve koşulları kullanmayı içerir. Bu yeniden üretilebilirlik türü; kullanılan yöntemlerin sağlam olduğunu ve benzer sonuçları elde etmek için tutarlı bir şekilde uygulanabileceğini doğrulamak için önemlidir. Farklı araştırmacıların, bulguların geçerliliğini test etmek için deneyi veya çalışmayı yeniden üretebilmelerini sağlar.
Her iki yeniden üretilebilirlik türü de bilimsel araştırmanın güvenilirliği ve inandırıcılığı için önemlidir. Bir çalışmanın sonuçları istatistiksel ve yöntemsel olarak yeniden üretilebildiğinde, bu bulguların bilimsel topluluk içindeki, geçerlilik ve genelleme konusundaki güveni artırır. Bu güveni arttırmak için de, araştırma tekrarlanabilirliğini ya da araştırma üretilebilirliğini arttırmak gerekmektedir. Araştırma yeniden üretilebilirliği arttırmak için birçok farklı yöntem mevcuttur. Bu yöntemlerden bazıları şunlarıdır:
Ayrıntılı malzeme ve yöntem listeleri: Bir araştırmanın, farklı araştırmacılar tarafından tekrarlanabilmesi için; kullanılan yöntemlerin ve kullanılan malzemelerin tam bir açıklaması gereklidir. Bu sayede farklı araştırmacıların, aynı deneyleri yapmaları ve aynı sonuçlara ulaşmaları kolaylaşır.
Çalışmanın kaydını alma: Araştırmacılar, çalışma protokollerini ve yöntemlerini kamuya açık bir kayıt platformunda önceden kaydedebilir. Bu kayıtlar, çalışma tasarımının değişikliklere tabi tutulmasını ve sonuçların farklı bir şekilde raporlanmasını engeller.
Veri paylaşımı: Araştırmacılar; çalışmalarında kullanılan verileri, ölçüm araçlarını ve kodları farklı araştırmacılarla paylaşmalıdır. Bu sayede farklı araştırmacıların, yapılan çalışmayı tekrarlaması ve sonuçları doğrulaması kolaylaşır.
Açık kaynak yazılım ve araçlar kullanma: Araştırmacılar, analizler ve hesaplamalar için açık kaynak yazılım ve araçlar kullanarak; farklı araştırmacıların, çalışmaları daha iyi anlamalarına ve yeniden üretebilmelerine imkân sağlar.
İstatistiksel analizleri ve hesaplamaları açıklama: Araştırmacılar; çalışmada kullanılan istatistiksel analizleri ve hesaplamaları detaylı bir şekilde açıklamalıdır. Kullanılan testler, analizler ve sonuçların nasıl çıkarıldığı hakkında açık ve anlaşılır bilgi sağlanmalıdır.
Sonuçları ifade etme ve sunma şeklini standartlaştırma: Araştırmacılar, sonuçları açık ve standart bir şekilde ifade etmeli ve sunmalıdır. Böylece farklı araştırmacılar, çalışmanın sonuçlarını daha iyi anlayabilir.
Açık erişim dergilerinde yayımlama: Çalışmalarını açık erişim dergilerinde yayımlamak, çalışmaları daha geniş bir topluluğa erişilebilir olmasını sağlar ve yeniden üretilebilirliği destekler.
İletişimi teşvik etme: Araştırmacılar, farklı araştırmacılarla iletişim kurmalıdır. Araştırmacılar; farklı araştırmacıların sorularını yanıtlama ve geri bildirimi kabul etme gibi eylemleri yaparak bu iletişimi sağlayabilir.
Son yıllarda bilimsel araştırmaların yeniden üretilebilirliğinin giderek daha fazla sorgulanmaya başlanması, bu alandaki çalışmalara yönelik ilginin de artmasına neden olmuştur. John Ioannidis'in de dediği gibi:
"Bilimsel araştırmanın temel amacı, doğanın nasıl işlediğini anlamaktır. Bu amaca ulaşmanın en iyi yolu, araştırmaların yeniden üretilebilirliğini sağlamaktır."
"The goal of science is to understand how the world works. The best way to achieve this goal is to ensure that research findings are reproducible."
Comentarios